του Luke Zaphir (ερευνητή του Πανεπιστημίου Queensland)
Ο κονστρουκτιβισμός είναι μια εκπαιδευτική φιλοσοφία που θεωρεί την εμπειρία ως τον καλύτερο τρόπο για να αποκτήσουμε γνώση. Με βάση τον κονστρουκτιβισμό, για να αντιληφθούμε πλήρως κάτι, πρέπει να το φιλτράρουμε μέσα από τις αισθήσεις αλλά και τις αλληλεπιδράσεις μας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο κονστρουκτιβισμός είναι μια εκπαιδευτική φιλοσοφία και όχι μια μέθοδος εκμάθησης. Έτσι, ενώ ενθαρρύνει τους μαθητές να γίνουν κύριοι των γνώσεών τους, δεν συγκεκριμενοποιεί τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Η εν λόγω φιλοσοφία υποστηρίζει την μέθοδο διδασκαλίας που βασίζεται στην έρευνα και στην οποία ο εκπαιδευτικός δημιουργεί ένα περιβάλλον μάθησης στο οποίο οι μαθητές ανακαλύπτουν μόνοι τους τις απαντήσεις.
Φανταστείτε να ζητούσαμε από ένα παιδί 7-8 χρονών να αρχίσει να προσθέτει κάθε νούμερο από το 1 μέχρι το 100 (1+2+3+4 κ.λπ). Θεωρητικά θα μπορούσαν να το κάνουν με πάρα πολύ αργό ρυθμό, κόπο και προσπάθεια αλλά θα βαριόντουσαν πολύ σύντομα και θα απαυδούσαν.
Μια δασκάλα που αντλεί έμπνευση από την φιλοσοφία του κονστρουκτιβισμού θα μπορούσε να ρωτήσει αντ’ αυτού: «Υπάρχει συντομότερος τρόπος για να το κάνουμε αυτό;» και «Υπάρχει κάποιο μοτίβο που μπορούμε να εντοπίσουμε και να αξιοποιήσουμε προς διευκόλυνσή μας;»
Με λίγη βοήθεια μερικοί μαθητές θα μπορούσαν να βρουν ένα μοτίβο (1 + 100, 2 + 99, 3 + 98). Έτσι θα κατέληγαν με 50 ζευγάρια των οποίων το σύνολο είναι 101 μπορώντας έτσι πολύ πιο γρήγορα να υπολογίσουν το σύνολο με έναν πολλαπλασιασμό (50χ101).
Το μοτίβο και ο πολλαπλασιασμός μπορεί να μην ήρθαν αυτόματα στο μυαλό των μαθητών (ή και καθόλου). Αλλά η διευκόλυνση που παρείχε η δασκάλα μέσω της ώθησης που έδωσε να αξιοποιήσουν την ήδη υπάρχουσα γνώση, άλλαξε για το παιδί την εμπειρία της επίλυσης αυτού του προβλήματος. Το πρόβλημα λοιπόν έγινε μια διαδικασία ανακάλυψης αντί μιας μονότονης πρόσθεσης.
Η φιλοσοφία του κονστρουκτιβισμού υιοθετήθηκε από καθηγητές της ιατρικής στις Η.Π.Α. και την Αυστραλία την δεκαετία του 60’. Αντί δηλαδή οι καθηγητές να δείχνουν στους φοιτητές τους πώς ακριβώς να κάνουν κάτι και έπειτα να το επαναλάβουν οι ίδιοι, οι καθηγητές άρχισαν να ζητούν από τους φοιτητές να κάνουν υποθέσεις και έπειτα να ασκήσουν εποικοδομητική κριτική ο ένας στον άλλο.
Ο παιδαγωγικός κονστρουκτιβισμός χρησιμοποιείται από εκπαιδευτικούς σε όλο τον κόσμο για την διδασκαλία όλων των γνωστικών αντικειμένων με μια ποικιλία προσεγγίσεων.
Οι μέθοδοι εκμάθησης που βασίζονται στον κονστρουκτιβισμό, χρησιμοποιούν κυρίως την ομαδική εργασία. Η έμφαση δίνεται στο να κτίσουν οι μαθητές την κατανόησή τους γύρω από ένα θέμα συνεργατικά.
Φανταστείτε λόγου χάρη, μια τάξη που εξερευνά την βαρύτητα. Η ερώτηση της ημέρας είναι: Τα αντικείμενα πέφτουν με διαφορετικές ταχύτητες; Η δασκάλα θα πρέπει να διευκολύνει την διερεύνηση ρωτώντας επιπλέον:
- «Τι θα μπορούσαμε να ρίξουμε για να το ελέγξουμε;»
- «Τι πιστεύετε ότι θα γίνει εάν ρίξουμε ταυτόχρονα αυτά τα δύο αντικείμενα;»
- «Πώς μπορούμε να το μετρήσουμε;»
Έπειτα η δασκάλα θα έδινε στους μαθητές την δυνατότητα να υλοποιήσουν αυτό το πείραμα μόνοι τους. Με αυτό τον τρόπο θα επέτρεπε στους μαθητές να ανακαλύψουν μόνοι τους τις απαντήσεις, δουλεύοντας με τον τρόπο τους και τον ρυθμό τους.
Η φιλοσοφία του κονστρουκτιβισμού έχει τις δυσκολίες της στην πράξη και αποτελεί μια πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς καθώς απαιτεί δημιουργική σκέψη και σχεδιασμό του μαθήματος. Η δασκάλα πρέπει να έχει εξαιρετικές και σε βάθος γνώσης του αντικειμένου που πρόκειται να διδάξει.